ABRUPTO (EXORDIUM EX) / EXORDE EX ABRUPTO
Quid est Exordium ex abrupto?
Illud est, in quo nihil de praeceptis cogitantes, causam agendam statim magnificè aggredimur.
Affer exemplum.
Quò usque tandem abutêre, Catilina, patientiâ nostrâ? Quandiù nos etiam furor iste tuus eludet? Quem ad finem sese effraenata jactabit audacia? Nihil-ne te nocturnum praesidium palatii, nihil urbis vigiliae, nihil timor populi, nihil concursus bonorum omnium, nihil hic munitissimus habendi Senatus locus, nihil horum ora vultusque moverunt? Patere tua consitia non sentis? Constrictam jam horum omnium conscientiâ teneri conjurationem tuam non vides? Quid proximâ, quid superiore nocte egeris, ubi fueris, quos convocaveris, quid consilii ceperis, quem nostrum ignorare arbitraris?
Et Verr. V.
Non obtundam diutiùs aures vestras. Jamdudùm vereor ne oratio mea aliena à judiciorum ratione & quotidianâ dicendi consuetudine esse videatur: hoc dico, & c. Si verò, & c.
Subjice exempla gallica.
Ita in Oratione pro Ducissâ d’Aiguillon.
« Qu’attendez-vous de moi, MM. & quel doit être aujourd’hui mon ministère? Je ne viens ni déguiser les foiblesses, ni flatter les grandeurs humaines, ni donner à de fausses vertus de fausses louanges. Malheur à moi, si j’interrompois les sacrés mystères pour faire un éloge profane, si je mêlois l’esprit du monde à une cérémonie de Religion, & si j’attribuois à la force ou à la prudence de la chair, ce qui n’est dû qu’à la grace de J. C. »
Racinius in Comoediâ cui titulus Les Plaideurs, inducit l’Intimé, ita facetè loquentem:
« Messieurs, tout ce qui peut étonner un coupable,
Tout ce que les mortels ont de plus redoutable,
Semble s’être assemblé contre nous par hasard,
Je veux dire la brigue & l’éloquence. Car
D’un côté le crédit du défunt [note: Le Chapon] m’épouvante;
Et d’un autre côté, l’éloquence éclatante
De Maître Petit-Jean m’éblouit..............
..................................Mais quelque défiance
Que nous doive donner la susdite éloquence
Et le susdit crédit: ce néanmoins, Messieurs,
L’ancre de vos bontés nous rassure. D’ailleurs,
Devant le grand Danain l’innocence est hardie:
Oui, devant ce Caton de basse-Normandie,
Ce soleil d’équité qui n’est jamais terni.
Victrix causa Diis placuit, sed victa Catoni. »
Licet-ne semper usurpare Exordium ex abrupto?
Illud conceditur tantùm in causis splendidis, quae dignitatem postulant. [note: Legantur in Cicerone de Orat. lib. II. lages ad Exordium pertinentes, his verbis: Rebus omnibus probè consideratis, & c.]